Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι η μεγάλη μας ντροπή καθώς υποθηκεύει τη ζωή και το μέλλον των ανθρώπων στον πλανήτη. Μια ντροπή για την οποία βέβαια μερικοί είναι πιο υπεύθυνοι από άλλους, αλλά τελικά όλοι μας κάνουμε ζημιά, έστω και μικρή. Η καταστροφή του περιβάλλοντος περιλαμβάνει πολλά δεινά. Αναφέρουμε τα πιο κάτω:
1. Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ
Τα εργοστάσια λειτουργούν σαν ηφαίστεια παραγωγής ρύπων σε βαθμό που όχι μόνο υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής μας, αλλά την θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο. Το αυτοκίνητο είναι αδιαμφισβήτητα ένας άλλος μεγάλος παράγοντας μόλυνσης του περιβάλλοντος (βλέπε σχήμα 5.7). Σχεδόν όλες οι πόλεις, μικρές και μεγάλες, βρίσκονται πνιγμένες στο νέφος. Τα πρωτεία σ’ αυτό το κατάντημα φαίνεται να κατέχει η πόλη του Μεξικού, όπου τα 25 εκατομμύρια των κατοίκων της ζουν καθημερινά μέσα στο νέφος. Αν ολόκληρος ο κόσμος φθάσει στο μέσο επίπεδο διαβίωσης των πλουσιότερων χωρών, τότε τα περίπου 500 εκατομμύρια αυτοκίνητα που υπάρχουν σήμερα στον πλανήτη μας, θα φθάσουν γύρω στα 3 δισεκατομμύρια. Και μόνο που το σκέφτεται κανείς, σταματά το μυαλό του, αναλογιζόμενος τις επιπτώσεις που θα έχει στο περιβάλλον μια τέτοια αύξηση στον αριθμό των ρυπογόνων αυτοκινήτων. Και σκεφθείτε ότι σε 50 χρόνια ο πληθυσμός θα φθάσει γύρω στα 10 δισεκατομμύρια (οπότε ο αριθμός αυτοκινήτων θα φθάσει τα 5 δισεκατομμύρια), ότι σε 100 χρόνια θα φθάσει τα 15 δισεκατομμύρια (οπότε ο αριθμός τους θα φθάσει τα 7.5 δισεκατομμύρια). Σκέτη τρέλα.
2. ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ
Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Το διοξείδιο του άνθρακα διοχετεύεται στην ατμόσφαιρα από την καύση στερεών καυσίμων (δηλ. από τα εργοστάσια, τα αυτοκίνητα, κ.λ.π.). Το φαινόμενο του θερμοκηπίου γίνεται κάθε μέρα και χειρότερο εξαιτίας δύο αρνητικών φαινομένων που συμβαίνουν ταυτόχρονα. Το πρώτο είναι ότι οι ποσότητες του διοξειδίου του άνθρακα είναι τρομακτικά μεγάλες και αυξάνουν εκθετικά με το χρόνο. Το δεύτερο κακό είναι ότι τα δάση μας, που απορροφούν μέρος του διοξειδίου του άνθρακα, καταστρέφονται (καίγονται ή εκχερσώνονται) με μεγάλους ρυθμούς, με αποτέλεσμα η απορρόφηση αυτή να μειώνεται κάθε μέρα και περισσότερο. Έτσι, και τα δύο αυτά δεινά μαζί, εντείνουν ανησυχητικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι, εξαιτίας του θερμοκηπίου, σε περίπου 50 χρόνια, η ζωή πάνω στη Γη θα είναι σχεδόν αδύνατη.
Οι επιπτώσεις του θερμοκηπίου είναι λοιπόν φοβερές. Είναι σαν να είμαστε μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο εκτεθειμένο στον καλοκαιριάτικο Ήλιο και εμείς (εδώ το διοξείδιο του άνθρακα) να κλείνουμε τα παράθυρα του αυτοκινήτου. Αυτό φυσικά θα έχει ως αποτέλεσμα την αποπνικτική αύξηση της θερμοκρασίας μέσα στο όχημα. Αυτό ουσιαστικά συμβαίνει στην ατμόσφαιρα εξαιτίας της τρομακτικής αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας θα έχει οδυνηρές συνέπειες, όπως εξηγούμε σ’ ένα από τα πιο κάτω εδάφια με τίτλο «το κλίμα της Γης».
3. Η ΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ
Όπως ήδη αναφέραμε στο κεφάλαιο 2, το στρώμα του όζοντος εμποδίζει να φθάσουν στη Γη οι θανατηφόρες υπεριώδεις ακτινοβολίες του Ήλιου. Η χρήση κοινών «σπρέι» κατά το χτένισμα των μαλλιών και η λειτουργία ψυγείων και κλιματιστικών είναι οι κύριες πηγές της καταστροφής του λεπτού στρώματος του όζοντος. Έτσι έχουν προκληθεί «τρύπες» στο στρώμα του όζοντος, μέσα από τις οποίες περνούν ανενόχλητα οι υπεριώδεις ακτινοβολίες του Ήλιου. Αν οι τρύπες αυτές μεγαλώσουν (και όντως μεγαλώνουν) και καταστρέψουν μεγάλο μέρος του στρώματος του όζοντος, τότε εκτιμάται ότι θα πεθαίνουν εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο από καρκίνο του δέρματος.
4. Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Το περιβάλλον επιβαρύνεται αφόρητα σε ραδιενέργεια και από τις δύο. Για παράδειγμα οι βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του κόλπου το 1990 και στον πόλεμο του Κόσοβου το 1999 (και ποιος ξέρει πού αλλού), έχουν μολύνει τα εδάφη και τα νερά, όχι μόνο των χωρών όπου έγιναν οι πόλεμοι, αλλά και των γειτονικών χωρών. Έχουν προκαλέσει πολλούς θανάτους και πάρα πολλές ασθένειες, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά. Η μόλυνση αυτή θα κρατήσει για πάρα πολλά χρόνια. Συγκεκριμένα, η μόλυνση αυτή θα διαρκέσει 4.5 εκατομμύρια χρόνια! Υπολογίζεται ότι για να διορθωθεί το κακό που έγινε στα Βαλκάνια εξαιτίας των βομβών απεμπλουτισμένου ουρανίου, απαιτούνται γύρω στα 30 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που δεν έχουν όλοι οι λαοί των Βαλκανίων μαζί.
Αλλά και η ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας μολύνει το περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν συμβεί κάποιο ατύχημα. Π.χ. από το ατύχημα του Tchernobyl (Τσέρνομπιλ) την άνοιξη του 1986, εκτιμάται ότι γύρω στα 5 εκατομμύρια άτομα βρέθηκαν επικίνδυνα εκτεθειμένα στη ραδιενέργεια. Παρόμοια ατυχήματα υπήρξαν και σε άλλες χώρες. Πολλά από αυτά δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας για ευνόητους λόγους.
5. Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ
Το έδαφος και το υπέδαφος του πλανήτη μας, τα τελευταία χρόνια, έχει αρχίσει ν’ αλλοιώνεται σε βάθος μερικών μέτρων από τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα και άλλες ανθρώπινες παρεμβάσεις. Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια, τα ζιζανιοκτόνα έχουν πολλαπλασιαστεί κατά 25 φορές, ενώ τα συνθετικά λιπάσματα κατά 12 φορές. Τα ζιζανιοκτόνα και τα λιπάσματα παρασύρονται από τα νερά της βροχής και εισέρχονται στα υπόγεια ύδατα, όπου προκαλούν μαζική ρύπανση τεραστίων εκτάσεων. Οι ρύποι αυτοί πέφτουν στις θάλασσες, στις λίμνες και στα ποτάμια, απειλώντας έτσι σοβαρά, σε παγκόσμια κλίμακα, τη ζωή μέσα στο νερό.
Συνολικά, στεριά και θάλασσα, μολύνονται αφόρητα από τη διασπορά προϊόντων που είναι επικίνδυνα για την υγεία μας, όπως τα ζιζανιοκτόνα, το DDT, τα ραδιενεργά, τα πλαστικά προϊόντα και άλλα. Οι χωματερές κατακλύζουν τον πλανήτη κατά εκατοντάδες χιλιάδες, δημιουργώντας μολύνσεις του περιβάλλοντος και του πόσιμου νερού παρακείμενων περιοχών.
Η Γη αρχίζει να παρουσιάζει σημεία σοβαρής κόπωσης. Τα εδάφη της, σε πολλά σημεία του πλανήτη, είναι εξαντλημένα και δεν αποδίδουν (όπως απέδιδαν παλιότερα) στις γεωργικές καλλιέργειες, εξαιτίας της εντατικής εκμετάλλευσης. Τα υπόγεια ύδατα λιγοστεύουν, και αυτά που μας απέμειναν είναι μολυσμένα από την κατάχρηση χημικών ουσιών.
6. Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ
Τα τροπικά δάση, αλλά και όλα τα δάση, εξαιτίας των πυρκαγιών αλλά και των εκχερσώσεων, οδηγούνται στον αφανισμό. Οι πυρκαγιές καταστρέφουν τους πνεύμονες της Γης. Ο μισός δασικός πλούτος της Γης κάηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Ο ρυθμός εκχέρσωσης των τροπικών δασών κυμαίνεται από 10 έως 20 εκατομμύρια εκτάρια το χρόνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι περιοχών γύρω από μεγάλες δασικές περιοχές να ζουν με το φόβο των πλημμυρών που μεγαλώνει κάθε χρόνο και περισσότερο, γιατί κάθε έτος έχουμε τεράστιες πυρκαγιές σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι περιοχές γύρω από τα Ιμαλάια, όπου 50 έως 100 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον εφιάλτη των πλημμυρών.
7. ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
Το κλίμα της Γης αλλάζει τα τελευταία χρόνια και οι αλλαγές αυτές φαίνεται ότι θα είναι μεγάλες στα επόμενα 50 έως 100 έτη. Τα αίτια των κλιματολογικών αλλαγών είναι πολλά, με σπουδαιότερο την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 3 έως 5 βαθμούς Κελσίου για τα επόμενα εκατό χρόνια (βλέπε σχήμα 5.8). Η αύξηση αυτή θα λιώσει ένα ποσοστό από πάγους στους δύο πόλους της Γης και η στάθμη του νερού στις θάλασσες θ’ ανεβεί και επομένως θα πνίξει πόλεις, παραλίες, δάση και ό,τι άλλο υπάρχει στις ακτές. Σημειώνεται ότι στις παραθαλάσσιες ακτές κατοικεί περίπου το 1/4 του πληθυσμού της Γης, δηλ. σήμερα κατοικούν περίπου 1.5 δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Αναφέρεται ότι κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια η θερμοκρασία της Γης έχει αυξηθεί μόνο 1 βαθμό, ενώ σε 100 χρόνια από σήμερα θ’ αυξηθεί περί τους 3 έως 5 βαθμούς. Πόσο άραγε θ’ αυξηθεί σε 500 ή 1000 χρόνια; Αν η στάθμη του νερού της θάλασσας ανέβει έστω και ένα μέτρο, τότε σχεδόν όλες οι παράκτιες ακτές θα πληγούν. Σε μερικές περιπτώσεις η ζημιά που θα προκληθεί θα είναι τεράστια, όπως π.χ. πολλά μικρά νησιώτικα κράτη στον Ειρηνικό Ωκεανό περίπου θα σβήσουν από το χάρτη, πάνω από τις μισές βιομηχανικές εγκαταστάσεις σε χώρες όπως Ιαπωνία, Βιετνάμ, Ινδονησία, Ταϊλάνδη.
Μια άλλη επίπτωση των κλιματολογικών συνθηκών αφορά στη μείωση των βροχοπτώσεων. Η Αφρική θα πληγεί περισσότερο από κάθε άλλη ήπειρο. Ακολουθεί η Ευρώπη και συγκεκριμένα η Νότια Ευρώπη, όπου η μείωση θα είναι γύρω στα 20% το χειμώνα και 30% το καλοκαίρι. Τέλος, αναμένεται ότι παρόμοια φαινόμενα θα πλήξουν την Αυστραλία, το Τέξας των Η.Π.Α., και άλλες περιοχές του κόσμου.
Οι πιο πάνω κλιματολογικές αλλαγές θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας. Θα έχουμε έξαρση της ελονοσίας και επέκταση σε περιοχές που μέχρι τώρα δεν επλήττοντο από αυτήν, όπως στις Μεσογειακές χώρες, στο Τέξας των Η.Π.Α. και αλλού. Επίσης θα έχουμε επιδείνωση των κρουσμάτων κίτρινου πυρετού, αλλά και άλλων ασθενειών.
8. Η ΑΛΟΓΙΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Αυτό έχει ως συνέπεια την εντυπωσιακή μείωση του νερού πάνω στη Γη. Το 25% του πληθυσμού της Γης, δηλ. 1.5 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δεν έχουν πόσιμο νερό. Το 80% των ασθενειών που παρουσιάζει ο πληθυσμός αυτός οφείλεται στην έλλειψη νερού. Σε παγκόσμια κλίμακα, γύρω στα 75% του νερού χρησιμοποιείται για γεωργική χρήση. Υπάρχει σοβαρή έλλειψη νερού για άρδευση σε πολλές περιοχές της Γης (Αραβική χερσόνησος, Νοτιο-ανατολική Αφρική, σε περιοχές των Ινδιών και Αμερικής και αλλού). Υποστηρίζεται από αρκετούς ότι πολλοί πόλεμοι στο μέλλον θα γίνονται εξαιτίας της μεγάλης έλλειψης νερού.
Επιπλέον, αξίζει ν’ αναφερθούμε στο φυσικό νερό από πηγές. Το νερό αυτό είναι καθαρό, με σταθερή δροσερή θερμοκρασία. Χιλιάδες χρόνια, ίσως και εκατομμύρια χρόνια, η φύση με πολύ υπομονή έφτιαξε αμέτρητες τέτοιες φυσικές πηγές νερού για να ξεδιψούν τα ζώα και οι άνθρωποι, πίνοντας νερό τόσο υγιεινό, που όμοιό του δε μπορεί να φτιάξει ο άνθρωπος. Ακόμα και σήμερα πίνουμε εμφιαλωμένο νερό από φυσικές πηγές. Όμως, δυστυχώς αυτές οι ανυπολόγιστης αξίας φυσικές πηγές στερεύουν, ακόμα και εξαφανίζονται τελείως κάθε χρόνο και περισσότερο, εξαιτίας της αλόγιστης παρέμβασης του ανθρώπου στο περιβάλλον.
9. Η ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ
Η βροχή αυτή περιέχει ισχυρά οξέα, από όπου παίρνει και το όνομά της. Τα οξέα αυτά (κυρίως θείο και άζωτο) βρίσκονται στην ατμόσφαιρα σε μεγάλες ποσότητες και προέρχονται από την καύση άνθρακα και πετρελαίου. Όταν πέφτει μολυσμένη βροχή, νεκρώνονται λίμνες και ποτάμια, ενώ καταστρέφονται τεράστιες εκτάσεις δασών. Το φαινόμενο της όξινης βροχής είναι έντονο στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και Αμερικής. Αυτό ήταν βέβαια αναμενόμενο, γιατί στις χώρες αυτές η ατμόσφαιρα είναι μολυσμένη περισσότερο από κάθε άλλο μέρος της Γης.
10. Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ
Η συνολική εικόνα του πλανήτη μας είναι ότι παντού ασφυκτιά: Στις θάλασσες, στις λίμνες, στα ποτάμια, στη στεριά, στην ατμόσφαιρα. Ειδικά οι θάλασσες και οι λίμνες έχουν καταντήσει τα «βολικά» δοχεία απορριμμάτων της ανθρωπότητας. Ο κατάλογος των σκουπιδιών και των τοξικών αποβλήτων που πέφτουν στις θάλασσες και τις λίμνες είναι τεράστιος. Αναφέρουμε μόνο μερικά από αυτά: Απορρυπαντικά, διαλυτικά, κατάλοιπα λιπασμάτων, εντομοκτόνων, ζιζανιοκτόνων, πλαστικά πάσης φύσεως (σακκούλες, ποτήρια, τραπεζομάντηλα, παιχνίδια, ξυριστικές μηχανές, κ.λ.π.), ελαστικά (αυτοκινήτων, ποδηλάτων, εξαρτημάτων διαφόρων μηχανημάτων, κ.λ.π.), αλουμίνια (κουτιά αναψυκτικών, οικιακές συσκευές, πόρτες, παράθυρα, κ.λ.π.). Αν ήθελε κάποιος να δώσει αριθμούς που αντιστοιχούν σε μερικά από τα πιο πάνω «σκουπίδια», θα μας τρόμαζε. Το αφήνω σ’ εσάς να υπολογίσετε π.χ. πόσα άδεια κουτιά αλουμινίου μπύρας και αναψυκτικών πετάνε όλοι οι λαοί της Γης στη στεριά, στις θάλασσες και στις λίμνες το χρόνο. Πόσες πλαστικές σακούλες. Πόσα ελαστικά αυτοκινήτων (υπάρχουν 500 εκατομμύρια αυτοκίνητα στον πλανήτη).
11. Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΠΟΛΛΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΖΩΗΣ
Η απληστία του ανθρώπου φθάνει σε καταστροφές που είναι μη αναστρέψιμες, με κορυφαία εκείνη της εξαφάνισης μορφών ζωής πάνω στον πλανήτη μας. Εκτιμάται ότι ο άνθρωπος εξοντώνει καθημερινά γύρω στα 100 είδη ζώων, πουλιών, ψαριών και φυτών. Αυτό σημαίνει ότι όλος αυτός ο παράδεισος των μορφών ζωής χάνεται για πάντα και έτσι ο άνθρωπος ποτέ δεν θα έχει την ευκαιρία να τα γνωρίσει, να τα μελετήσει, να τ’ αγαπήσει. Και το σπουδαιότερο είναι ότι δεν θα ωφεληθεί από αυτά, γιατί, ως γνωστόν, ο άνθρωπος έχει ωφεληθεί και συνεχίζει να ωφελείται τα μέγιστα από πολλές μορφές ζώων και φυτών (π.χ. για την παρασκευή φαρμάκων). Όταν σκοτώνεις μια μορφή ζωής που δεν έχεις γνωρίσει ποτέ, είναι σαν να καις ένα βιβλίο πριν καν το διαβάσεις. Έτσι χάνεις για πάντα την ευκαιρία να μάθεις τι ωραία, ενδιαφέροντα και ωφέλιμα πράγματα έγραφε αυτό το βιβλίο.
12. Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ
Το οικοσύστημα, φτιαγμένο με περίσσια φροντίδα από τη μάνα Γη για 4 δισεκατομμύρια χρόνια, είναι ένα υπέροχο θαύμα της φύσης. Είναι ένας ιστός που εμπλέκει έμψυχα και άψυχα, μέσα στο νερό, μέσα στη Γη, πάνω στη Γη και μέσα στην ατμόσφαιρα, μ’ έναν τρόπο θαυμαστό. Το οικοσύστημα είναι ταυτόχρονα και εύρωστο αλλά και πολύ ευαίσθητο.
Χάρις στην ευρωστία του, η ζωή αναπτύχθηκε σε εκατομμύρια μορφές και επέζησε και επιζεί για εκατομμύρια χρόνια. Αν το οικοσύστημα κατέρρεε εξαιτίας κάποιων μικρών οικολογικών διαταραχών, τότε δεν θα υπήρχε προ πολλού ζωή στον πλανήτη Γη. Για παράδειγμα, όπως ήδη αναφέραμε, μια μεγάλη καταστροφή της Γης, που τοποθετείται γύρω στα 65 εκατομμύρια χρόνια πριν, εξαφάνισε πολλές μορφές της (η πιο γνωστή απ’ όλες είναι οι δεινόσαυροι). Όμως, μια τεράστια ποικιλία έμβιων οργανισμών επέζησαν αυτής της καταστροφής και έτσι υπήρξε συνέχεια της ζωής στον πλανήτη μας η οποία εξελίχθηκε στη σημερινή της μορφή.
Το οικοσύστημα είναι επίσης ευαίσθητο, με την εξής έννοια: Μικρές αλλαγές μπορούν να επιφέρουν μεγάλες, ακόμα και τεράστιες καταστροφές. Π.χ. ποιος θα περίμενε ότι η εξαφάνιση του λεπτού στρώματος του όζοντος παίζει τόσο καθοριστικό ρόλο για τη ζωή πάνω στη Γη; Αν το στρώμα αυτό εκλείψει εξολοκλήρου, η ζωή πάνω στη Γη θα εκτεθεί σε τεράστιους κινδύνους. Ποιος θα περίμενε ότι τα ζιζανιοκτόνα και το DDT θα εξαφάνιζαν τόσες πολλές μορφές ζωής; Ποιος θα περίμενε ότι μικρή αύξηση της θερμοκρασίας στη Γη θα έχει τόσο μεγάλες επιπτώσεις στο βιοσύστημα;
Τέλος, ο άνθρωπος ζούσε όλα αυτά τα χρόνια τελείως ανυποψίαστος για τις τεράστιες δυνάμεις που κρύβει μέσα του το άτομο. Ήταν μόλις στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα που άρχισε να το αντιλαμβάνεται και την δεκαετία του 1940 που έφτιαξε την πρώτη ατομική βόμβα. Κανένας, ούτε καν το φαντάστηκε, όλες τις χιλιετίες που ζει ο άνθρωπος πάνω στη Γη, ότι ελάχιστη ποσότητα ύλης (όσο περίπου λίγα κυβικά μέτρα), αν μετατραπεί σε ενέργεια, μπορεί να καταστρέψει κάθε μορφή ζωής πάνω σε ολόκληρη τη Γη.
Το οικοσύστημα κρατά την ισορροπία του δισεκατομμύρια χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, του έχουμε καταφέρει πολλά πλήγματα. Το φρόνιμον είναι να σταματήσουμε να το προκαλούμε γιατί τόσο οι ευαισθησίες του, όσο και οι αντοχές του, είναι μέσα σε κάποια όρια. Αν τα ξεπεράσουμε, θα έχουμε επιφέρει ανεπανόρθωτες καταστροφές, ίσως και την ολοκληρωτική καταστροφή της ζωής στον πλανήτη μας.
Όλες οι πιο πάνω καταστροφές δείχνουν ότι έχουμε κυριολεκτικά ρημάξει τον πλανήτη μας. Και το χειρότερο είναι ότι οι καταστροφές αυτές αυξάνουν εκθετικά με το χρόνο, με αποτέλεσμα η Γη να αργοπεθαίνει. Κύριοι υπεύθυνοι για την καταστροφή του περιβάλλοντος είναι οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες. Για παράδειγμα, το 1/3 της μόλυνσης της Γης οφείλεται στις Η.Π.Α. Ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν είχε προκαλέσει τέτοιες καταστροφές στο περιβάλλον του, μέσα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα.
Ο ΥΠΕΡΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Η πληθυσμιακή έκρηξη είναι ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος που απειλεί τον πλανήτη μας. Το «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε», φαίνεται ότι δεν ήταν και τόσο κακή ιδέα για την εποχή που ελέχθη, γιατί την εποχή του Χριστού ο πληθυσμός της Γης ήταν γύρω στα 100 εκατομμύρια. Στα 1000 μ.Χ. ο πληθυσμός έγινε 200 εκατομμύρια. Χρειάστηκαν δηλαδή 1000 χρόνια για να διπλασιασθεί ο πληθυσμός της Γης. Το 1500 μ.Χ. ο πληθυσμός έφθασε τα 400 εκατομμύρια. Εδώ ο χρόνος διπλασιασμού του πληθυσμού της Γης έπεσε στο μισό, αφού χρειάστηκαν μόνο 500 χρόνια για να διπλασιασθεί, δηλ. να πάει από 200 στα 400 εκατομμύρια. Από το 1500 μ.Χ. μέχρι σήμερα, δηλαδή σ’ ένα διάστημα 500 ετών, ο πληθυσμός από 400 εκατομμύρια έφθασε τα 6 δισεκατομμύρια (σχήμα 5.9). Δηλαδή, μέσα σε 500 χρόνια γίναμε όχι διπλάσιοι, ή τριπλάσιοι, αλλά
δεκαπενταπλάσιοι. Αναμένεται ότι σε 50 χρόνια από σήμερα ο πληθυσμός της Γης θα φθάσει τα 10 δισεκατομμύρια, σε 100 χρόνια τα 16 δισεκατομμύρια, σε πεντακόσια χρόνια τουλάχιστον τα 100 δισεκατομμύρια (μερικοί εκτιμούν ότι θα φθάσει τα 200, ίσως και 300 δισεκατομμύρια).
Με τέτοιους ρυθμούς αύξησης, δεν θα υπάρχει αρκετή τροφή για όλους μας. Θα ζούμε σε πόλεις των 100 εκατομμυρίων ανθρώπων με τεράστια προβλήματα αποχέτευσης. Θα δημιουργηθούν μεγάλες μετακινήσεις λαών από χώρες που έχουν μεγάλο πληθυσμό και είναι πολύ φτωχές, σε χώρες πιο αραιοκατοικημένες και πιο πλούσιες. Αυτό το διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, όπου έχουν έρθει από ένα έως δύο εκατομμύρια άνθρωποι από άλλες χώρες, πολλοί δε από αυτούς ακόμα και από το μακρινό Πακιστάν. Σε 10 ή 20 ή 30 χρόνια η Ελλάδα μπορεί να έχει περισσότερους ξένους, παρά ντόπιους. Η προοπτική αυτή φαίνεται σήμερα πολύ πιθανή εξαιτίας των γεγονότων στο Αφγανιστάν, όπου εκατομμύρια ισλαμιστών μετατρέπονται σε πρόσφυγες αναζητώντας καταφύγιο σε άλλες χώρες, μεταξύ άλλων και στη δική μας. Αν συμβεί αυτό, τότε θα δημιουργηθούν τεράστια κοινωνικά και άλλα προβλήματα στη χώρα μας και όχι μόνο.
Οι φτωχοί οικονομικοί μετανάστες θα προσπαθήσουν να μετακινηθούν στις πλούσιες περιοχές της Γης και ιδιαίτερα στην Δυτική Ευρώπη και στην Βόρεια Αμερική. Αλλά οι Η.Π.Α. και ο Καναδάς έχουν αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων τους, ενώ αντίθετα οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης έχουν πολύ χαλαρή φύλαξη των συνόρων τους. Γι’ αυτό το μεγαλύτερο κύμα μεταναστών θα το δεχθούν οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης (με πρώτη ίσως την Ελλάδα). Επειδή το κύμα αυτό θα ανέρχεται σε πολλές δεκάδες εκατομμυρίων μεταναστών, ανάλογα θα είναι και τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν εις βάρος όλων των πλευρών.
Γι’ αυτό σήμερα πρέπει να λέμε: «Μην αυξάνεσθε και μην πληθύνεσθε». Ποτέ άλλοτε ο πλανήτης Γη δεν είχε τη χαρά να φιλοξενεί τόσους πολλούς ανθρώπους, αλλά και την αγωνία για το τι θα γίνει στο μέλλον με τις προοπτικές της πληθυσμιακής έκρηξης. Μια συνετή αντιμετώπιση είναι η κάθε οικογένεια να κάνει δύο, το πολύ τρία παιδιά. Αυτό θα καταστείλει την πληθυσμιακή έκρηξη, ενώ παράλληλα οι γονείς θα έχουν τα απαιτούμενα μέσα και τον απαιτούμενο χρόνο να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σωστά.
Σημειώνουμε συμπληρωματικά τα εξής στοιχεία, αναφορικά με τον πληθυσμό της Γης σήμερα:
· Μόνο το 20% του πληθυσμού της Γης ζει σε αναπτυγμένες χώρες, ενώ το 80% ζει σε αναπτυσσόμενες ή υποανάπτυκτες χώρες. Η Ασία συγκεντρώνει από μόνη της το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ οι Η.Π.Α. μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού.
· Ο πληθυσμός της Γης αυξάνει κάθε χρόνο κατά 80 εκατομμύρια (περίπου κάθε 9 δευτερόλεπτα γεννιέται ένας άνθρωπος, ενώ κάθε 12 δευτερόλεπτα πεθαίνει ένας άνθρωπος). Από τα 80 εκατομμύρια, τα 65 εκατομμύρια γεννιούνται στις πολύ φτωχές χώρες.
· Ο πληθυσμός της Αφρικής είναι σήμερα το 10% του πληθυσμού της Γης. Προβλέπεται ότι σε 100 με 150 χρόνια θα φθάσει το 25% του πληθυσμού της Γης (παρά τις θανατηφόρες αρρώστιες που πλήττουν τη Μαύρη Ήπειρο).
· Σε ορισμένες χώρες (ιδιαίτερα της Αφρικής), η αύξηση του πληθυσμού είναι εκρηκτική, αφού διπλασιάζεται κάθε 20 χρόνια. Η αύξηση αυτή δυσχεραίνει και οξύνει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα τροφής, στέγης, υγείας, παιδείας, εργασίας, κ.λ.π. στις χώρες αυτές.
· Πάνω από 40 μεγαλουπόλεις έχουν πληθυσμό πάνω από 5 εκατομμύρια κατοίκους.
· Η έκρηξη της τεχνολογίας μαζί με την πληθυσμιακή έκρηξη παραμένουν τα δυο μεγάλα και επικίνδυνα φαινόμενα των τελευταίων 100 ετών.
· Με πληθυσμό αυξανόμενο με τρομακτικά βήματα, με το φόβο μιας πληθυσμιακής έκρηξης επί θύρας, μ’ έναν άνθρωπο που καταναλώνει όλο και περισσότερα και με μια Γη που δεν μεγαλώνει βέβαια ούτε έναν πόντο, πώς θα μπορέσει ο πλανήτης Γη ν’ αποφύγει το θάνατό του;
Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ
Η ενεργειακή κρίση έχει σχέση με τα ενεργειακά αποθέματα της Γης, και κυρίως με το πετρέλαιο, το κάρβουνο και το φυσικό αέριο, που τόσα εκατομμύρια χρόνια έκρυβε η Γη μας κάτω από το φλοιό της. Χωρίς σύνεση, σαν άσωτοι υιοί, βαλθήκαμε να ροκανίσουμε τα αποθέματα αυτά μέσα σε λίγα χρόνια. Το πετρέλαιο θα εξαντληθεί σε 50 έως 80 χρόνια. Το κάρβουνο και το φυσικό αέριο θα μας τελειώσουν σε 150 έως 200 χρόνια. Καταβροχθίζουμε τα ενεργειακά αποθέματα του πλανήτη υπονομεύοντας το μέλλον των επόμενων γενιών. Μετά τι θα γίνει; Πως θα κινούνται τα αυτοκίνητα, τα τρένα, τα πλοία, τα αεροπλάνα; Πως θα θερμαίνονται τα σπίτια; Πως θα λειτουργούν τα μηχανήματα και τα εργοστάσια; Πως θα λειτουργούν τα συστήματα μεταφορών, επικοινωνιών και πληροφορικής;
Σημειώστε ότι οι πλούσιες χώρες (δηλ. το 20% του πληθυσμού της Γης) καταναλώνει το 60% των ενεργειακών αποθεμάτων του πλανήτη μας. Οι υπόλοιπες χώρες (δηλ. το 80% του πληθυσμού της Γης) καταναλώνουν μόνο το 40% των ενεργειακών αποθεμάτων της Γης. Ποτέ στην ιστορία του ο άνθρωπος δεν κατανάλωνε τόση πολλή ενέργεια.
Πολλοί πόλεμοι του 20ου και του τρέχοντος αιώνα, είχαν και θα έχουν ως βασική τους αιτία την εξασφάλιση ενεργειακών αποθεμάτων.
Φαντασθείτε ότι οι υποανάπτυκτες χώρες αναπτύσσονται σε βαθμό που να πλησιάζουν το μέσο επίπεδο ανάπτυξης των πλουσιοτέρων χωρών. Τότε, η απαιτούμενη ενέργεια για όλες τις χώρες της Γης θα είναι τέτοια που κυριολεκτικά θα καταπιούν την ενέργεια του πλανήτη μέσα σε λίγα χρόνια, η δε μόλυνση του περιβάλλοντος θα φθάσει σε καταστροφικά ύψη.
Πως μπορούμε ν’ αντιμετωπίσουμε αυτή τη μεγάλη απειλή της ενεργειακής κρίσης; Υπάρχουν πολλές απόψεις. Αναφέρουμε τις πιο κάτω:
1. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Αν εφαρμοστούν σύγχρονες τεχνολογίες, αλλά και κάποια στοιχειώδης σύνεση, τότε μπορεί να εξοικονομηθεί ένα ποσοστό γύρω στο 30% της καταναλισκόμενης ενέργειας.
2. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Ο Ήλιος, ο αέρας, τα κύματα της θάλασσας, οι θερμές πηγές, η βιομάζα και άλλα μπορούν ν’ αξιοποιηθούν προκειμένου να παράγουν ενέργεια. Μέχρι σήμερα, όλες αυτές οι πηγές καλύπτουν γύρω στο 2% της συνολικής καταναλισκόμενης ενέργειας. Εκτιμάται ότι το ποσοστό αυτό θ’ αυξηθεί. Η καθυστέρηση οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το κόστος των απαιτούμενων εγκαταστάσεων είναι εξαιρετικά υψηλό. Αν ξεπεραστούν αυτές οι δυσκολίες, τότε ένα ποσοστό γύρω στο 5 έως 10% της συνολικής απαιτούμενης ενέργειας στον πλανήτη μπορεί να καλυφθεί με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
3. Η ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η πυρηνική ενέργεια παρέχει σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες γύρω στο 20% της συνολικής καταναλισκόμενης ενέργειας. Αν τα πυρηνικά εργοστάσια εξαπλωθούν σ’ όλο τον κόσμο, τότε θ’ ανακουφιστεί, σ’ ένα βαθμό, το ενεργειακό πρόβλημα, αλλά, δυστυχώς με πολλές και σοβαρές παρενέργειες όπως για παράδειγμα, το περιβαλλοντολογικό κόστος. Επειδή το περιβαλλοντολογικό κόστος είναι από τη φύση του προσθετικό, αρκεί να φαντασθούμε τί θα συμβεί στον πλανήτη μας, αν κάθε λίγα χρόνια έχουμε και από ένα ατύχημα σαν αυτό του Τσέρνομπιλ. Επίσης, οι χώρες που θα έχουν πυρηνικά εργοστάσια θα έχουν, σ’ ένα βαθμό, τη γνώση και την τεχνολογία ν’ αναπτύξουν πυρηνικά όπλα, γεγονός που θα σημαίνει ότι όλο και περισσότερες χώρες θα γίνονται κάτοχοι πυρηνικών όπλων. Μεγάλο επίσης θα είναι και το πρόβλημα που θα προκύψει από τις τεράστιες ποσότητες σε πυρηνικά απόβλητα. Αυτά που θα αποθηκευτούν; Τέλος, σημειώνουμε ότι το ουράνιο, που είναι βασικό καύσιμο για τα πυρηνικά εργοστάσια, υπάρχει στη φύση, αλλά σε πολύ περιορισμένες ποσότητες. Εκτιμάται ότι και αυτό σύντομα θα μας τελειώσει.
Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι δεν υπάρχουν εύκολες οικονομικο-περιβαλλοντολογικές λύσεις. Χρειάζεται συνεργασία, σύμπνοια και σύνεση, ιδιαίτερα των πλούσιων χωρών, για να έχουμε κάποιες ελπίδες. Στις συναντήσεις κορυφής, όπως εκείνη του Ρίο, αλλά ιδιαίτερα της πρόσφατης του Kyoto, αλλά και της Νέας Υόρκης, πολλά και καλά μέτρα συμφωνήθηκαν, αλλά δεν τηρούν τις συμφωνίες όλες οι χώρες (κυρίως η Αμερική) για μια συνετή και λογική διαχείριση των ενεργειακών πόρων. Έτσι το κακό συνεχίζεται και η ανθρωπότητα προχωράει με γρήγορα βήματα σε αδιέξοδα που μπορούν να την οδηγήσουν σε βιβλικές καταστροφές.
Στην αρχαιότητα, ο τροχός χρησιμοποιούνταν στις άμαξες με μηδενική κατανάλωση ενεργειακών πόρων. Πριν δυο αιώνες στο ποδήλατο (μηδέν κατανάλωση ενεργειακών πόρων). Σήμερα στο αυτοκίνητο με αμύθητα ποσά κατανάλωσης ενεργειακών πόρων και με τεράστιες οικολογικές καταστροφές. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε, κοιτάζοντας πίσω, ότι το ποδήλατο ήταν μία ευλογημένη εφεύρεση. Αν η ανθρωπότητα παρέμενε στο ποδήλατο, σήμερα ο πλανήτης μας θα ήταν καθαρός, οι άνθρωποι πιο υγιείς, γιατί θ’ ασκούνταν και τα ενεργειακά αποθέματα θα παρέμεναν σχεδόν ανέπαφα.
Γιάννης Χ.
